Η ήττα ως επιτάχυνση: Γιατί η αποτυχία είναι πιο ειλικρινής από την επιτυχία

 

Η ήττα είναι το μόνο γεγονός που δεν επιδέχεται ωραιοποίηση. Δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από αφηγήματα, ούτε να μεταμφιεστεί εύκολα σε success story χωρίς να χάσει τη γνησιότητά της. Αντίθετα, η επιτυχία συχνά εξηγείται εκ των υστέρων, με επιλεκτική μνήμη, αφαίρεση της τύχης από την εξίσωση και υπερεκτίμηση της πρόβλεψης. Η αποτυχία όμως αφήνει ίχνη! Σφάλματα αρχιτεκτονικής, λανθασμένες υποθέσεις, αστοχίες διαδικασιών, γνωστικές προκαταλήψεις. Και ακριβώς γι’ αυτό λειτουργεί ως επιταχυντής μάθησης.

Στα πληροφοριακά συστήματα, ένα σοβαρό production incident συχνά επιφέρει σε λίγες ώρες περισσότερη οργανωσιακή μάθηση απ’ όση χρόνια “ομαλής λειτουργίας”. Ένα αποτυχημένο deployment που καταρρίπτει ένα κρίσιμο σύστημα αναγκάζει την ομάδα να επανεξετάσει monitoring, rollback strategies, redundancy, assumptions περί φόρτου και ανθεκτικότητας. Η επιτυχία θα είχε απλώς επιβεβαιώσει ότι «όλα πήγαν καλά». Η αποτυχία αποκαλύπτει ...τι δεν ξέραμε ότι δεν ξέραμε.

Το ίδιο μοτίβο επαναλαμβάνεται στη διοίκηση. Ένα project που εκτροχιάζεται λόγω κακής εκτίμησης ρίσκου, υπερβολικού micromanagement ή ανεπαρκούς εμπλοκής των stakeholders, λειτουργεί ως βίαιος μηχανισμός επαναφοράς στην πραγματικότητα. Η επιτυχία συχνά ενισχύει την αυταπάτη ελέγχου. Η αποτυχία τη διαλύει. Και όταν διαλυθεί, απελευθερώνεται χώρος για ουσιαστικό αναστοχασμό.

Στον κόσμο της επιχειρηματικότητας, οι πιο καθοριστικές αλλαγές πορείας γεννιούνται συνήθως μέσα από την αποτυχία και όχι από τη νίκη. Το Slack γεννήθηκε από ένα αποτυχημένο gaming startup. Το Instagram ξεκίνησε ως Burbn, μια πολύπλοκη εφαρμογή check-in που απέτυχε. Η αποτυχία λειτούργησε ως φίλτρο πολυπλοκότητας και επιτάχυνε τη στρατηγική εστίαση. Αν όλα λειτουργούσαν “ικανοποιητικά”, η μετάβαση δεν θα είχε γίνει ποτέ.

Σε οργανωσιακό επίπεδο, η αποτυχία δρα σαν επιταχυντής ωρίμανσης. Ομάδες που δεν έχουν αποτύχει σοβαρά τείνουν να λειτουργούν αφελώς πάνω σε μοντέλα θεωρητικής ορθολογικότητας. Μετά από μια κρίσιμη αστοχία, εμφανίζονται νέα αντανακλαστικά. Reviews χωρίς προσχηματική ευγένεια, διαδικασίες με πραγματικό ownership, αποφάσεις με συνειδητό κόστος. Η ταχύτητα δεν προκύπτει από περισσότερη πίεση, αλλά από την αφαίρεση των ψευδαισθήσεων.

Η επιτυχία είναι συχνά θορυβώδης. Συνοδεύεται από τίτλους, εύσημα, podcasts, panels. Η αποτυχία είναι σιωπηλή. Συμβαίνει στο debugging session που κράτησε όλη νύχτα, στη σύσκεψη όπου αναγνωρίστηκε ότι «κάναμε λάθος», στο refactoring μιας ψευδούς παραδοχής. Εκεί όμως παράγεται η πραγματική επιτάχυνση! Στην κατανόηση των ορίων μας.

Ακόμη και σε ατομικό επίπεδο, η επαγγελματική αποτυχία πυροδοτεί πιο ισχυρή επαναρύθμιση από την επιτυχία. Μια αποτυχημένη προαγωγή, ένα εγχείρημα που δεν προχώρησε, μια αλλαγή τεχνολογίας που δεν απέδωσε, οδηγούν σε αναθεώρηση δεξιοτήτων, προσδοκιών και ταυτότητας. Η επιτυχία ενισχύει την ταυτότητα που ήδη έχουμε. Η αποτυχία μας αναγκάζει να τη ξαναγράψουμε.

Σε ένα περιβάλλον πολυπλοκότητας, αβεβαιότητας και μη γραμμικών συστημάτων, η επιτυχία συχνά είναι στατιστικό γεγονός. Η αποτυχία, αντίθετα, είναι πληροφορία. Και μάλιστα υψηλής πυκνότητας. Γι’ αυτό και, παραδόξως, η αποτυχία είναι πιο ειλικρινής από την επιτυχία. Δεν υπόσχεται. Δεν κολακεύει. Δεν θολώνει τη διάγνωση. Επιταχύνει.

Όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν τις αποτυχίες τους όχι ως στίγμα αλλά ως συμπιεσμένο εγχειρίδιο συστήματος, αποκτούν ένα πλεονέκτημα που δεν αντιγράφεται εύκολα. Γιατί η ήττα, όταν αναλυθεί σωστά, δεν σε καθυστερεί. Σε εκτοξεύει.

Βιβλιογραφία

• Taleb, N. N. (2012). Antifragile: Things That Gain from Disorder. Random House.
• Edmondson, A. (2018). The Fearless Organization. Wiley.
• Senge, P. (2006). The Fifth Discipline. Doubleday.
• Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.
• Ries, E. (2011). The Lean Startup. Crown Business.