Ας μοιραστούμε πράγματα...

Από το Source Code στο Trust Code: Πώς Καλλιεργείται η Ψηφιακή Εμπιστοσύνη στα Πληροφοριακά Συστήματα

Η εμπιστοσύνη είναι η θεμελιώδης αρχή κάθε ανθρώπινης και επιχειρησιακής συναλλαγής. Στον ψηφιακό κόσμο όμως, η εμπιστοσύνη δεν είναι πλέον υπόθεση διαπροσωπικών σχέσεων ή μόνο νομικών συμφωνιών. Είναι ζήτημα σχεδίασης. Στο σύγχρονο software engineering, το «trust-by-design» αποκτά τον ίδιο βάρος με έννοιες όπως το “security-by-design” ή “privacy-by-design”.

Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένα πληροφοριακό σύστημα δεν πρέπει απλώς να «λειτουργεί» αλλά να μπορεί να αποδείξει ότι λειτουργεί σωστά, προβλέψιμα και ηθικά. Ο κώδικας δεν είναι απλώς εκτελέσιμος, αλλά ελεγκτέος (auditable), αναγνώσιμος (traceable) και ανθεκτικός σε παραποίηση (tamper-proof).

Παραδοσιακά, η ακεραιότητα και η ασφάλεια ενός συστήματος διασφαλιζόταν μέσω firewalls, κρυπτογράφησης και access control. Σήμερα, οι οργανισμοί απαιτούν περισσότερα: να μπορούν να αποδείξουν σε τρίτους —πελάτες, ρυθμιστικές αρχές ή μετόχους— ότι οι ενέργειές τους ήταν σύννομες και προβλέψιμες.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα immutable logs. Σε αντίθεση με τα απλά αρχεία καταγραφής, τα immutable logs (συχνά βασισμένοι σε blockchain ή tamper-evident structures) δεν μπορούν να τροποποιηθούν χωρίς να γίνει αντιληπτό. Ένα πληροφοριακό σύστημα λόγου χάρη, που καταγράφει κάθε μεταβολή στο μετοχολόγιο μέσω blockchain μπορεί να προσφέρει μεγαλύτερη εμπιστοσύνη σε ελέγχους και εποπτεία.

Η έννοια της εμπιστοσύνης επεκτείνεται και στους ίδιους τους χρήστες. Πλατφόρμες ψηφιακής ταυτοποίησης με Verifiable Credentials και Decentralized Identifiers (DIDs) επιτρέπουν σε οργανισμούς να επαληθεύουν πληροφορίες χωρίς να εκθέτουν προσωπικά δεδομένα. Η προσέγγιση αυτή είναι κρίσιμη σε συστήματα μεταφοράς τίτλων ή διεξαγωγής ψηφιακών γενικών συνελεύσεων, όπου η διαφάνεια πρέπει να συνδυάζεται με ιδιωτικότητα.

Η προσέγγιση Zero Trust Architecture (ZTA), όπως προτείνεται από την NIST, προϋποθέτει ότι κανένας χρήστης ή σύστημα δεν είναι αξιόπιστο εκ των προτέρων. Όλες οι ενέργειες επαληθεύονται, καταγράφονται και ελέγχονται σε πραγματικό χρόνο. Μια τέτοια αρχιτεκτονική ενδείκνυται για χρηματοοικονομικά SaaS συστήματα, όπου οι πράξεις των χρηστών (π.χ. έγκριση πληρωμών, τροποποίηση αρχείων μετόχων) πρέπει να είναι πλήρως καταγεγραμμένες και ελέγξιμες.

Η εμπιστοσύνη δεν είναι πλέον εξωτερικό χαρακτηριστικό. Είναι μέρος του ίδιου του λογισμικού. Ο κώδικας γίνεται το νέο συμβόλαιο. Εξ ου και η έννοια του Trust Code: λογισμικό που δεν υπόσχεται μόνο λειτουργικότητα, αλλά τη συνδυάζει με διαφάνεια, ερμηνευσιμότητα και ανιχνευσιμότητα.

Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη. Καθρεφτίζει τις αξίες αυτών που τη σχεδιάζουν. Στο πλαίσιο αυτό, το να σχεδιάζουμε για εμπιστοσύνη δεν είναι τεχνικό ζητούμενο. Είναι θεσμική υποχρέωση και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

---

Βιβλιογραφία

• NIST SP 800-207 (2020). Zero Trust Architecture. National Institute of Standards and Technology.
• Berners-Lee, T., & Fischetti, M. (2000). Weaving the Web. Harper San Francisco.
• World Economic Forum (2020). Redesigning Trust: Blockchain Deployment Toolkit.
• W3C (2022). Verifiable Credentials Data Model 1.1.
• Mühlberger, R. (2021). Building Trustworthy Software Systems: Principles and Architecture. Springer.