Η Εξουσία του Αλγορίθμου: Όταν το Λογισμικό Κανονικοποιεί την Καθημερινότητα

Η τεχνολογία ήταν ανέκαθεν εργαλείο, αλλά σπάνια είχε τόσο αθόρυβα καθοριστικό ρόλο στην οριοθέτηση του «φυσιολογικού». Τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα δεν εκτελούν απλώς εντολές∙ διαμορφώνουν την πραγματικότητα. Οι αλγόριθμοι που σχεδιάζουμε για να μετρούν την απόδοση των εργαζομένω, εντέλει καθορίζουν κανόνες, προσδοκίες και συμπεριφορές — χωρίς διαβούλευση, χωρίς αντίλογο.

Ο πιο καθημερινός αλγόριθμος είναι ίσως αυτός που καθορίζει τι βλέπουμε. Στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, οι αλγόριθμοι επιλέγουν ποια ανάρτηση θα εμφανιστεί πρώτη, ποια θα θαφτεί στο βάθος και ποια θα «ανταμειφθεί» με ορατότητα. Το περιεχόμενο που επιβιώνει δεν είναι απαραιτήτως το πιο τεκμηριωμένο, αλλά το πιο "engaging". Έτσι, η έννοια της ποιότητας επαναπροσδιορίζεται από μαθηματικά κριτήρια: κλικ, χρόνος παραμονής, αλληλεπιδράσεις.

Σε εταιρικά περιβάλλοντα, παρόμοιοι αλγόριθμοι ιεραρχούν email, καταγράφουν τον χρόνο μπροστά από την οθόνη, παρακολουθούν metrics όπως lines of code, και προβλέπουν απόδοση. Οι εργαζόμενοι σταδιακά προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους όχι στον οργανωτικό πολιτισμό, αλλά στα σήματα των metrics.

Στην gig economy (π.χ. Uber, Wolt), η διαχείριση των εργαζομένων δεν γίνεται πλέον από ανθρώπους, αλλά από λογισμικό. Ορίζεται πότε θα δουλέψουν, πού θα βρεθούν, ποια διαδρομή είναι «βελτιστοποιημένη» και πώς θα αμειφθούν. Η πλατφόρμα καθορίζει τι είναι "καλή συμπεριφορά", με βάση KPIs που ούτε εξηγούνται ούτε διαπραγματεύονται. Οι οδηγοί δεν απολύονται∙ απλώς δεν τους δίνονται πλέον διαδρομές.

Αυτή η νέα μορφή αλγοριθμικής εξουσίας μετατοπίζει την ευθύνη από το ανθρώπινο μάνατζμεντ σε ένα αόρατο, μη προσβάσιμο και συχνά μη εξηγήσιμο σύστημα. Οι κανόνες εμπιστοσύνης και ανατροφοδότησης διαρρηγνύονται.

Σε πολλές επιχειρήσεις, η διαμόρφωση στόχων μέσω Objective & Key Results (OKRs) ή performance-based bonus συστημάτων βασίζεται σε scoring algorithms. Το πρόβλημα δεν είναι το μέτρημα — είναι η αποδοχή ότι "ό,τι δεν μετριέται, δεν αξίζει". Ότι ο καλύτερος προγραμματιστής είναι αυτός που παράγει τις περισσότερες γραμμές κώδικα, ο πιο αποδοτικός υπάλληλος αυτός που απαντά πρώτος στα emails.

Όταν το λογισμικό καθορίζει τι θεωρείται επιθυμητό, τότε η κουλτούρα της επιχείρησης δεν διαμορφώνεται από την ηγεσία, αλλά από την αριθμητική του αλγορίθμου.

Ο πιο επικίνδυνος αλγόριθμος είναι αυτός που θεωρείται ουδέτερος. Κάθε design επιλογή εμπεριέχει παραδοχές. Τι βελτιστοποιείται; Ποια είναι τα «σωστά» δεδομένα; Ποιο outcome προτιμάται; Οι αποφάσεις αυτές, όσο τεχνικές κι αν φαίνονται, είναι πολιτικές, διοικητικές και πολιτισμικές.

Η ευθύνη των επαγγελματιών της πληροφορικής είναι να σχεδιάζουν με επίγνωση της επίδρασης. Οι αλγόριθμοι δεν είναι "φυσικοί νόμοι". Είναι υλοποιημένες προτιμήσεις — και η επιλογή της προτίμησης είναι πράξη διοίκησης.

---

Βιβλιογραφία

• Pasquale, F. (2015). The Black Box Society: The Secret Algorithms That Control Money and Information. Harvard University Press.
• Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism. PublicAffairs.
• Eubanks, V. (2017). Automating Inequality: How High-Tech Tools Profile, Police, and Punish the Poor. St. Martin's Press.
• Roberge, J., & Seyfert, R. (Eds.). (2021). Algorithmic Cultures: Essays on Meaning, Performance and New Technologies. Routledge.
• O'Neil, C. (2016). Weapons of Math Destruction. Crown Publishing.